Tiếp tục hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong thời kỳ mới

Thiếu tướng, ThS Trần Quốc Dũng, Cục trưởng Cục Chính sách/Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam.

Đồng chí Thiếu tướng Trần Quốc Dũng, Cục trưởng Cục Chính sách/TCCT chủ trì hội nghị công tác chính sách xã hội đối với Quân đội và gia đình quân nhân trong thời kỳ mới

Hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân là một quá trình sửa đổi, bổ sung, phát triển không ngừng, bảo đảm cho hệ thống chế độ, chính sách đồng bộ, thống nhất, phù hợp quan điểm, nguyên tắc đổi mới của Đảng và Nhà nước, điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước và đặc thù hoạt động của quân đội, bảo đảm ngày càng tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần đối với các đối tượng phục vụ quân đội và gia đình quân nhân; tạo động lực xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc.

Tiền đề cho sự phát triển và hoàn thiện

Trong những năm qua, nhất là sau hơn 30 năm đổi mới, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với quân đội và hậu phương quân đội không ngừng được ban hành mới, bổ sung, sửa đổi và thực hiện có hiệu quả; trực tiếp bảo đảm ngày càng tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần cho quân đội và gia đình quân nhân; cổ vũ, động viên cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức quốc phòng an tâm công tác, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu toàn diện, nhất là nhân tố chính trị, tinh thần của quân đội, củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả rất quan trọng đã đạt được, chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân còn bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đã ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, hậu phương quân đội trong điều kiện mới.

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, chứa đựng nhiều yếu tố gây mất ổn định, khó lường đã đặt ra những yêu cầu mới cao hơn, phức tạp hơn đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy nhiệm vụ xây dựng quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” với nhiều quân, binh chủng tiến thẳng ngay lên hiện đại cũng như cuộc đấu tranh nóng bỏng, quyết liệt trên mặt trận tư tưởng, lý luận đang đặt ra yêu cầu bức thiết về nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ lâu dài trong quân đội. Trong điều kiện đó, nếu chế độ, chính sách đãi ngộ không phù hợp, không thỏa đáng thì khó có thể thu hút và khuyến khích nguồn nhân lực chất lượng cao yên tâm công tác, cống hiến lâu dài trong quân đội. Do vậy, việc hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong thời kỳ mới phải có những bước đột phá, một mặt, tạo được sức hút mạnh mẽ đối với nguồn nhân lực chất lượng cao trong xã hội vào công tác lâu dài trong quân đội; mặt khác để quân đội đủ sức đào tạo, nuôi dưỡng, “giữ chân” người tài, không ngừng tăng cường nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội theo mục tiêu xác định.

Yêu cầu, nội dung, phương châm cần hoàn thiện

Tất cả các chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân suy đến cùng đều hướng tới mục tiêu đảm bảo cho quân đội hoàn thành tốt nhất mọi nhiệm vụ được giao. Vì vậy, ở diện phổ quát, việc hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân cần phải dựa trên tính chất đặc biệt của lao động quân sự của mọi quân nhân và mối quan hệ khăng khít, “máu thịt” của quân nhân với hậu phương gia đình họ để tính đến mức độ đãi ngộ xứng đáng, đảm bảo tái tạo sức lực để tiếp tục đáp ứng tốt mọi yêu cầu nhiệm vụ được giao. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) của Đảng khẳng định: “Chính sách xã hội đúng đắn, công bằng vì con người là động lực mạnh mẽ phát huy mọi năng lực sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”^[1]. Quá trình hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân phải luôn bám sát quá trình đổi mới chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước, giữ vững mối quan hệ tương quan có tính ưu đãi đã được xác lập, phù hợp đặc thù quân đội và có thể nâng cao hơn mối quan hệ tương quan đó khi điều kiện cho phép; phải đặt dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng; kết hợp giữa toàn diện với trọng điểm; ưu tiên các nguồn lực tạo ra những đột phá thúc đẩy quá trình xây dựng quân đội và hậu phương quân đội trong tình hình mới. Động viên và kết hợp các nguồn lực, trên cơ sở bảo đảm của Nhà nước là chủ yếu, phát huy sức mạnh tổng hợp gắn với xã hội hoá phù hợp trong thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân. Không ngừng hoàn thiện các quy định cụ thể về trách nhiệm tổ chức thực hiện chính sách, bảo đảm cho chính sách xã hội đối với đối tượng thụ hưởng được thực hiện chu đáo, kịp thời, chính xác.

Theo đó, để tiếp tục hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân cần phải đạt được một số nội dung cơ bản đó là:

Đổi mới tư duy; cơ chế nghiên cứu, đề xuất ban hành và tổ chức thực hiện. Trước hết cần phải quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về chính sách xã hội, nhất là những quan điểm chỉ đạo về phát triển kinh tế - xã hội; bám sát quá trình đổi mới phương thức quản lý nhà nước; xã hội hoá và cải cách nền hành chính quốc gia; nắm vững quá trình vận động, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và nhu cầu của đối tượng chính sách. Nâng cao năng lực thể chế hoá chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với quân đội và gia đình quân nhân, gắn với yêu cầu xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng. Bảo đảm sự đồng thuận xã hội trong quá trình hoạch định và triển khai thực hiện; tạo lập những mối liên hệ bền vững giữa các chủ thể, giữa chủ thể với đối tượng; giữa quá trình ban hành với quá trình tổ chức thực hiện; giữa yêu cầu về chính sách với khả năng đáp ứng nguồn lực bảo đảm. Thường xuyên phát huy trí tuệ, sáng tạo của đội ngũ cán bộ chuyên môn, bảo đảm cho quá trình tham mưu, đề xuất ban hành và tổ chức thực hiện có chiều sâu, chặt chẽ và hiệu quả.

Sửa đổi, bổ sung, phát triển các chế độ, chính sách phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước và yêu cầu xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng. Đây là nội dung cốt lõi của quá trình hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân; phản ánh kết quả tư duy mới; năng lực thể chế hoá và trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc nghiên cứu, hoạch định, đề xuất ban hành và sửa đổi, bổ sung, phát triển, tạo lập hệ thống chính sách đồng bộ, thống nhất và hiệu quả. Quá trình này đòi hỏi, một mặt, cần tiến hành rà soát lại các chế độ, chính sách đã ban hành, kịp thời phát hiện những vướng mắc, bất cập về nội dung chính sách, cơ chế, điều kiện và trách nhiệm tổ chức thực hiện; mặt khác, nghiên cứu đề xuất ban hành mới các chính sách đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong điều kiện mới. Việc sửa đổi, bổ sung và ban hành mới luôn thống nhất về nội dung và mục đích hoàn thiện, bảo đảm cho hệ thống chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân luôn vận động, phát triển, phù hợp và tiến bộ không ngừng.

Tạo lập điều kiện, huy động tổng hợp các nguồn lực, xây dựng tiền đề vật chất, tinh thần đáp ứng nhu cầu cần thiết để thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong tình hình mới.

Từ nội dung hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân đặt ra một số phương châm cơ bản cần phải quán triệt đó là:

Bảo đảm tính toàn diện, đồng bộ. Để bảo đảm tính hiệu quả xã hội của chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân, yêu cầu khách quan của quá trình hoàn thiện cần phải bảo đảm tính toàn diện và đồng bộ để phản ánh sự đa dạng, phong phú, thống nhất của các chế độ, chính sách đáp ứng nhu cầu về đời sống vật chất và tinh thần của đối tượng, nhất là những nhu cầu thiết yếu, cơ bản; đồng thời là sự đồng bộ, thống nhất về cơ chế quản lý, nghiên cứu, tham mưu đề xuất ban hành và tổ chức thực hiện; cơ chế huy động tổng hợp các nguồn lực, điều kiện bảo đảm cho chính sách xã hội được thực hiện có hiệu quả trong đời sống xã hội. Ở đó, phản ánh mối quan hệ hài hoà, phù hợp giữa chính sách kinh tế với chính sách xã hội; giữa tính chất, điều kiện lao động với mức độ thụ hưởng; giữa điều kiện vật chất với đời sống tinh thần của các đối tượng phục vụ quân đội và gia đình quân nhân…

Lựa chọn đúng trọng tâm, trọng điểm và có tính đột phá. Bám sát điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước và yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới; nghiên cứu đề xuất, ban hành những chính sách mới đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của quân đội, đồng thời, rà soát hệ thống chính sách hiện hành, phát hiện những bất cập để lựa chọn, xác định khâu đột phá, chính sách đột phá. Trong đó, tập trung vào hai vấn đề căn bản: Một là, nội dung chế độ, chính sách, nhất là những chính sách “trụ cột”, như thu nhập, việc làm, nhà ở, chăm sóc sức khoẻ…; Hai là, cơ chế, điều kiện huy động tổng hợp các nguồn lực, bảo đảm cho quá trình hoàn thiện có tính khả thi và hiệu quả.

Bảo đảm sự phù hợp, khả thi và từng bước vững chắc. Phương châm này đòi hỏi phải đánh giá chính xác nhu cầu chính sách của đối tượng, xác định rõ nhu cầu thiết yếu, cơ bản; phải trên cơ sở nguồn lực có thể huy động được và khả năng đáp ứng của nền kinh tế, bảo đảm tính khả thi; không thể nóng vội, chủ quan, tuỳ tiện. Quá trình đó, cần cân nhắc, lựa chọn chính xác những chính sách cần đột phá, nghiên cứu, đề xuất ban hành mới; những chính sách cần sửa đổi, bổ sung; vừa có tính kế thừa, vừa khắc phục những bất hợp lý, từng bước hoàn thiện phù hợp. Gắn với sự hoàn thiện về nội dung chế độ, chính sách, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung về cơ chế, điều kiện ban hành và tổ chức thực hiện, bảo đảm các chế độ, chính sách đều được thực hiện đầy đủ, kịp thời, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của đối tượng chính sách.

Không ngừng phát triển và hoàn thiện

Quán triệt sâu sắc các quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo trong các văn kiện Đại hội của Đảng, Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XI) về: “Một số vấn đề về chính sách xã hội giai đoạn 2012-2020”, bám sát điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước; chủ trương cải cách chính sách xã hội; yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và những phát triển mới trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, tổ chức và hoạt động của quân đội, phương hướng chung nhất của hoàn thiện chính sách xã hội là không ngừng bổ sung, sửa đổi, ban hành mới chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân, bảo đảm đồng bộ, toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm; đổi mới cơ chế, phương thức tiến hành, phát huy sức mạnh tổng hợp, động viên và kết hợp sử dụng hiệu quả các nguồn lực, đáp ứng ngày càng tốt hơn đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, chiến sĩ và gia đình quân nhân; có nhiều chính sách có tính đột phá góp phần thu hút nguồn lực chất lượng cao tham gia nhiệm vụ quân sự - quốc phòng; tạo động lực phát triển để xây dựng quân đội, hậu phương quân đội ngày càng vững mạnh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, để tiếp tục hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong tình hình mới cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tổ chức, lực lượng trong hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân. Đây là giải pháp cơ bản, quan trọng hàng đầu của quá trình hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân. Trong điều kiện thời bình, với cơ cấu và cơ chế kinh tế mới, rất dễ xuất hiện sự so bì, nhận thức thiếu sâu sắc về nhiệm vụ quân sự - quốc phòng và về nhu cầu đời sống của cán bộ, chiến sĩ, hậu phương quân đội về hoạch định và thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân. Làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể và lực lượng, bảo đảm sự đồng thuận cao trong hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân là yếu tố có tính nền tảng cho quá trình hoàn thiện chính sách.

Hai là, bổ sung, sửa đổi, ban hành mới các chính sách xã hội cơ bản đối với quân đội; kết hợp đề xuất các chính sách đặc thù có tính đột phá, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới. Trước hết cần từng bước cải cách chính sách tiền lương theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 (khoá XI), phù hợp đặc thù của lực lượng vũ trang. Thực hiện có hiệu quả Kết luận số 16 - KL/TW ngày 07/7/2017 của Bộ Chính trị về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam đến năm 2021; Chỉ thị 368-CT/QUTW, ngày 12/6/2016 của Thường vụ Quân uỷ Trung ương về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác chính sách đối với quân đội và hậu phương quân đội giai đoạn 2016 - 2020; tiếp tục nghiên cứu đề xuất ban hành và triển khai thực hiện chặt chẽ, đầy đủ các chế độ, chính sách theo quy định của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Quân nhân chuyên nghiệp, công nhân và viên chức quốc phòng, Luật nghĩa vụ quân sự… Đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với một số loại hình đơn vị sự nghiệp quân đội. Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội theo hướng bảo đảm quyền lợi tối đa cho các đối tượng tham gia và thực hiện tốt vai trò “trụ cột” của chính sách an sinh xã hội. Tiếp tục hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần đối với những người có công với cách mạng. Thường xuyên bám sát nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, sự phát triển về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức và hoạt động của quân đội, đề xuất, ban hành các chính sách đặc thù có tính đột phá đối với các đối tượng làm nhiệm vụ mới có yêu cầu cao, lực lượng làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo... Từng bước nghiên cứu, đề xuất chính sách đột phá, góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ trong quân đội.

Ba là, hoàn thiện chính sách xã hội đối với gia đình quân nhân tại ngũ; đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho quân nhân xuất ngũ; góp phần thiết thực chăm sóc cán bộ quân đội nghỉ hưu trong tình hình mới. Đối với quân nhân tại ngũ cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất đổi mới chính sách nhà ở đối với gia đình quân nhân trong tình hình mới. Đây là một trong những chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước ta đối với quân đội và gia đình quân nhân nhằm động viên, khuyến khích và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào phục vụ trong quân đội. Không ngừng nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho thân nhân quân nhân. Nghiên cứu triển khai lồng ghép các chính sách xã hội, chính sách bảo trợ xã hội đối với gia đình quân nhân. Đề xuất hoàn thiện và thực hiện tốt chính sách đào tạo nghề, giải quyết việc làm đối với quân nhân về phục viên, xuất ngũ; con em của gia đình chính sách - gia đình quân nhân. Thực hiện tốt chính sách đào tạo nghề, giải quyết việc làm vừa có ý nghĩa thiết thực trong động viên tuyển quân, xây dựng quân đội, vừa góp phần tạo nên nguồn lực có chất lượng cao cho quá trình xây dựng và phát triển đất nước và góp phần ổn định chính trị - xã hội ở các địa phương. Tổ chức thực hiện tốt các chính sách.

Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp trong việc nghiên cứu, tham mưu đề xuất và tổ chức thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong thời kỳ mới. Trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội, bảo vệ Tổ quốc và điều kiện kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay, việc phát huy sức mạnh tổng hợp trong nghiên cứu, tham mưu, đề xuất và tổ chức thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân có ý nghĩa quan trọng; là quá trình cụ thể hoá và thực hiện chủ trương xã hội hoá, huy động có hiệu quả các nguồn lực xã hội; phát huy truyền thống nhân đạo, nhân văn của dân tộc để giải quyết tốt nhu cầu về đời sống vật chất, tinh thần của các đối tượng chính sách. Sức mạnh tổng hợp của việc nghiên cứu, tham mưu đề xuất và tổ chức thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân bao gồm sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, đúng tầm của cấp uỷ, chỉ huy, chính uỷ, chính trị viên, cấp uỷ, chính quyền các cấp; sự phối hợp chặt chẽ và phát huy đầy đủ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; sự đồng thuận của các cấp, các ngành và nhân dân; sự thống nhất giữa lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và tổ chức thực hiện; cơ chế huy động nguồn lực phù hợp, hiệu quả; điều kiện thực hiện chính sách thuận lợi, khả thi…

Năm là, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân. Trên cơ sở tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, phát huy trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, việc đổi mới nâng cao chất lượng hiệu quả quản lý nhà nước về chính sách xã hội trong quân đội có ý nghĩa rất quan trọng. Đây không chỉ là điều kiện để đề xuất chính sách đúng mà còn là yếu tố có tính quyết định đến việc tổ chức thực hiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân.

Hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân trong tình hình mới là một vấn đề rất hệ trọng, nhạy cảm, chịu sự tác động, chi phối của nhiều nhân tố. Là quá trình đổi mới tư duy, sửa đổi, bổ sung, phát triển nội dung các chính sách xã hội; cơ chế, điều kiện và trách nhiệm xã hội của các cấp, các ngành trong quá trình nghiên cứu ban hành và tổ chức thực hiện. Chính vì vậy trong quá trình hoàn thiện chính sách xã hội đối với quân đội và gia đình quân nhân phải luôn luôn gắn chặt quá trình đổi mới chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước, bám sát sự phát triển mọi mặt của đất nước và quân đội, bảo đảm tính sát hợp, khả thi, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ, chiến sĩ và gia đình quân nhân; tạo động lực phát triển để xây dựng quân đội, hậu phương quân đội ngày càng vững mạnh, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới./.


^[1] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội 2011, tr. 79.